2014 yılının şu son günlerinde Ordu kamuoyundaki en önemli konulardan bir tanesini Ordu şehir merkezinde uygulanacak olan ``Kentsel Dönüşüm Projeleri`` oluşturmaktadır. Ordu Şehrine Yeni ve Modern bir görüntü kazandırmak amacı ile hazırlanan Kentsel dönüşüm `ün bir benzerini ,Ordu şehrin de günümüzden yaklaşık 130 yıl önce da yaşanmıştı. 1880 li yıllarda Ordu; 1161 ev ve 5923 kişilik nüfusu ile henüz bir kasaba merkezi durumundayken, o yıllardaki Ordu şehrinin Çarşısı ; Günümüzde ki Şadırvan , Tahıl Pazarı ( parkı ), Orta Cami ( Atik İbrahim Paşa ) ve Aziziye ( Yalı )Camii arasında kalan bölümden oluşuyordu . 1880 li yıllardaki Ordu Çarşısının görüntüsü şu şekildeydi : Çarşı, tamamen gelişigüzel bir tarzda kurulmuş tek katlı , çatıları teneke veya sac ile kaplı ,basık tavanlı ahşap barakalardan oluşuyordu. Çarşıdaki en geniş cadde iki metre kadardı ve ara sokaklarda iki kişi yan yana yürüyemezdi.Çarşının bir kısmı deniz seviyesinden alçakta olduğu için fırtınalı havalarda dalgalar çarşının iç kısımlarına kadar geliyordu .Çarşının orta yerinde birde mezarlık bulunuyordu.Düzensizce kurulmuş olan çarşıda düzgün ve düzenli denilebilecek Cadde ve Sokak bulunmuyordu ve yağmurlu havalarda Çarşı içinde gezip alışveriş yapmak tamamen bir çileye dönüşüyordu . Şadırvan meydanı o yıllarda Ordu Çarşısının merkezi konumundaydı . Hafta Günleri ``Ordu Pazarı`` Şadırvan etrafında kuruluyordu ve Ordu Çarşısında ki Dükkanlar Şadırvan`ın etrafında kurulmuş ve yayılmışlardı. Günümüzde ki Tahıl Park`ın olduğu yer ise 1880 li yıllarda Ordu Çarşısının dışında sayılırdı ve tamamen bataklık bir bölge halindeydi. Çarşının diğer bir sınırı ise Atik İbrahim Paşa Camii ( Orta Cami) idi . Hatta Orta Camii bile o yıllarda Çarşının dışında sayılıyordu. Çarşının o yıllarda ki bu düzensiz ve küçük hali o yıllarda ki yöneticilerin şehir içinde şehre dair birşeyler yapmalarını ve hizmet getirmelerini engelliyordu. 1883 yılı Temmuz ayında bir gece Çarşıda çıkan bir yangın dükanların ahşap olmasından dolayı kolayca yayılarak 24 saat içinde Çarşı`nın tamamen yanmasına neden olmuştu . O yıllarda Ordu da İtfaiye teşkilatı bulunmadığı için yangin kendiliğinden sönmüştü. Mahallelere sıcramadan sönen Yangın Çarşının tamamen ortadan kalkmasına neden olmuştu . Yangın sonrası Ordu Çarşısından geriye sadece Şadırvan , Yalı Cami ve Orta Cami kalmıştı . Yangın sonrası şehirde çıkan bir söylentiye göre ``Ordu Çarşısı `` , Çarşıya yeni bir düzen ve görünüm kazandırmak isteyen şehrin idarecileri tarafından çıkarılmıştı .Çünkü Yangın öncesi Ordulu idareciler Çarşının çarpık ve düzensiz yapısından sürekli şikayet edip yeni bir çarşı kurulması planlarından bahsettileri için yangın sonrası böyle bir söylenti ortaya çıkmıştı . Ordu Çarşısı Yangının nasıl ve neden başladığı günümüzde de hala bir kesinlik kazanmamıştır ama yangın sonrası ortaya çıkan durum o yıllardaki idarecilerin yapmak istedikleri yeni planlarını uygulama fırsatını ortaya çıkarmıştı. Yangının yaşandığı dönemde Ordu Belediye Başkanı olan Katırcıoğlu Mustafa Ağa , yangın sonrasında şehirde bir imar faaliyeti yapmaya çalışılmıştı.Katırcıoğlu Mustafa Ağa yangın sonrası orataya çıkan boş alanda yeni baştan yeni ve modern bir Ordu Çarşısı inşa etmek istiyordu. Fakat Çarşıda yangın öncesi Dükkan sahibi olanlar ve yangın sonrası boş kalan arsalardan pay kapma yarışına girişenler bu imar faaliyeti sonrasında bazı kayıplarının yaşanabileceği endişesi ile Mustafa Ağanın bu faaliyetini engellemeye çalışmışlardı.Mustafa Ağa Belediye Başkanlığı sırasında arsa yağmacılığını ve gelişigüzel baraka yapımını güçde olsa engeleyebilmişti. Ordu Kasabası o yıllarda Trabzon Vilayetinin bir kasabası durmundaydı.Ordu Belediyesinin elinde yeni bir Çarşı planı yapıp uygulayabilecek teknik ekip ve elemenı yoktu . Katırcıoğlu Mustafa Ağanın Trabzon Valisine yaptığı ısrarlı başvuru sonucunda Trabzon Valiliğince gönderilen Horasancıyan adlı mühendis tarafından hazırlanılan bir plan dahilinde yeni bir Ordu Çarşısı inşası için düğmeye basılmıştı. Horasancıyan`ın hazırladığı bu plana göre Ordu Çarşısı Üç Ana Cadde üzerine düzenlenmişti ve Caddeler Günümüzde ki Süleyman Felek Caddesi , Sırrı Paşa Caddesi ve Osman Paşa Caddesi olarak hazırlanmıştı. Yeni Plana göre Ordu Çarşısında Şehrin caddeleri Fidangörden Köprübaşına doğru uzanıyor ve Ana Caddeleri , birbirine paralel arar sokaklar ve adalar halinde parseller bölüyordu. Yeni Ordu Çarşısı inşaası başlayınca yeni plana göre yapılan geniş cadde ve sokaların istimlakları sonrasında arazi kaybına uğrayanlar Mustafa Ağayı sürekli Trabzon Valiliğine şikayetleri üzerine Trabzon Valiliği şehirde bir olay çıkmaması için Mustafa Ağanın Belediye Başkanlığından uzaklaşmasını tavsiye etmişlerdi. 1893 yılında Mustafa Ağanın Belediye Başkanlığından uzaklaşması sonrası , aynı zamanda Mustafa Ağanın Damadı olan Süleyman Felek Trabzon Valiliği tarafından Ordu Belediye Başkanlığına atanmıştı. 1894 yılında Süleyman Felek`in Belediye Başkanlı sırasında Yeni Ordu Çarşısının planı uygulamnaya başlanmıştı . İlk önce Çarşının deniz seviyesinden altında kalan bölgeleri kumla doldurularak deniz baskınları önlenmişti. Şehrin orat yerindeki mezarlık kaldırılarak burası park haline getirilmişti. Tahıl Pazarının bulunduğu yerdeki bataklık kurutulmuş ve daha sonra Ordu da yetişen ürünlerin deniz yoluyla dış dünya ya ulaştırılması için Ordu ya iskele inşa edilmiş ve bu yolla Ordu çarşısının ticareti canlandırılmaya çalışılmıştı. Günümüz tabiriyle Ordu Şehir merkezinde bir nevi Kentsel Dönüşüm yaşanmış ve Ordu Çarşısı yeni baştan tekrar inşa edilmişti. Uygulanan Yeni Ordu Çarşısı Planı sonrasında o yıllara göre oldukça modern bir çarşı orataya çıkmıştı .Çarşıdaki bütün dükkanlar kesme taştan iki veya üç katlı olarak inşa edilmişlerdi ve bu dükkanların alt katları mağaza olarak üst katları ise genellikle depo olarak kullanılmıştı.Yeni inşa edilen Çarşıda cadde ve sokaklar o yıllara göre oldukça geniş ve düzenli bir şekilde inşa edilmişlerdi. Trabzon`a İngiltere Konsolosu olarak atanan H.E Wilkie Young`un 1907 yılında Ordu`yu ziyareti sırasında kaydettiği gözlemleri ise Ordunun tanzimat dönemi şehircilik anlayışıyla bağdaşır bir görünüm kazandığını kanıtlamaktadır. Young,Ordu da gördüğü çok sayıda iyi inşa edilmiş bina ve iki tarafı ağaçlarla düzenlelen uzun caddeleri gelişmenin göstergesi olarak yorumlamıştı. Günümüzde ki Ordu Çarsısının temelleri bu şekilde atılmış ve daha sonra ki yıllarda çarşı 1883 yılında ki yangın sonrası oluşturulan bu planın etrafında büyüyüp gelişmişti ve zaman geçtikçe de büyüyüp bozulmuştu. 1940 yılında Sıtkı Can yazdığı bir yazıda ; 1883 yangını sonrası yeni plana göre inşa edilen ve 1940 yılında henüz değişip bozulmamış olan Ordu Çarşısını şöyle anlatmıştır. ``Orduyu görüpte onu sevmeyen ona bağlanmayan bilmem varmıdır.Kısursuz bir güzel gönülleri nasıl çeker özlemiyle tutuşursa Karadenizin bu inci şehri de öyledir. Gören , gerçekten sever ayrılan mutlaka üzülür. Yolunuz birgün Karadenizden geçerse bu şehre çıkamamazlık yapmayınız ( o yıllarda Ordu^`nun dış dünya ile bağnatısı deniz yolu ile sağlanıyordu )geometrinin yapay ve dikey diye tanıttığı çizgileri burada sokak olarak bulacaksınız.şehrin tam oratasında durumuz , hangi yönden gelirse gelsin aradığınızı mutlaka göreceksiniz.caddeler birbirleriyel öyle kusursuz anlaşmışlar ki.bu düzeni pek az şehrimizde bulabilirsiniz. Dahası var geziniz yaz`a rastlamışsa geminizin kamarasını çeşit çeşit çiçek kokularıyla domuş bulacaksınız. Şehre bakarsanız karşınız da ; yeşil çelenkli başını boztepeye dayamışayaklarını bülbül deresinde serinleten etekleri bir şeritle süsülü bir dilber göreceksiniz. Burası Ordu `dur.`` Kaynaklar: Ordu Şehri Hakkında Derlemeler ve Hatıralar – SITKI ÇEBİ Ordu Olay Gazetesi – HİKMET PALA Osmanlı Belgelerinde Ordu – ADNAN YILDIZ

Editör: TE Bilisim