Yaylacılık ve koyunculuğu yaşatan bir ailenin mensubu olarak, çoban köpekleri ile ilgili bilinenlere bir ilave yapmak istiyorum. 1976 yılında 150 seçme damızlık koyun alıp, üniversiteye ara verdiğimde, yıllar sonra ailemin uzun yıllar yapıp da sonradan bıraktığı koyunculuğa tekrar başlamış oldum. Köpeğiniz olmadan koyunculuk yapamazsınız. Saatte 65 km hızla koşabilen zeki kurtlar, sık sık sis çöken yaylada sessizce sürüye yaklaşır ve sizin aylarca baktığınız koyununuzu, kuzunuzu alır, emekleriniz heba olur, binlerce lira zarara uğrarsınız. İyi bir koyun köpeği sürü ile yatıp kalktığı için sürüye sadıktır, her koyunu tek tek tanır. Keskin koku alma duyusu ile ayıyı, kurdu hisseder. Canı pahasına onunla savaşır. Onun içindir ki sürü sahipleri, sürülerde özellikle birden fazla koyun köpeği beslerler. Biri mutlaka dişi olmak kaydı ile dişi sürü ile daha ilgilidir. 150 koyunu aldıktan sonra iyi bir koyun köpeği almak için araştırma yaptım. Ne şekilde,ne zaman giderseniz gidin yaylada sizi ilk karşılayan koyun köpekleridir.Sizi gördüğünü size belli eder,sizin geldiğinizi de sahibine haber verir.Yine giderken ayni şekilde sizi yol eder güle güle der. O yıllar, kangal tescillenmemiş, çoban köpeği, koyun köpeği, karabaş koyun köpeği, akbaş koyun köpeği, yünlü, yünsüz, ala, boz, kırık gibi isimlerle anılıyor. Dalaşı ile ünleniyor köpekler. Koyuna bakması ile anlatılıyor. Ben de Gölköy Damarlıdan bir köpek aldım, yarım tüylü emsallerine göre daha ayaklı, hep zincirde ve toprak altındaki bir kulübede büyümüş Yumak isimli bir koyun köpeği, bin bir zahmetle alıp kapıya getirdik. Dost olmamız uzun sürmedi. Koyuna da alıştı, koyunun içinde yürürken heybetli gövdesi, iri kafası ve yukarı kıvrılmış kuyruğu ile uzaktan bile seçiliyordu. Yumak sürünün yanında iken çobana ihtiyaç yoktu. Kesinlikle sürü içine kimse giremezdi, yanımıza gelen yabancıları da gelir koklar sonra uzaklaşır ama yattığı yerden de o yabancıları takip ederdi. Koyunlara bakmamda bana yardım eden, bekçiliğimizi yapan Sadi´nin anlatması. Ben yokken Veliefendioğullarının, Uslolarının, Feloların, Mollamarolarının köpekleri ile dalaştırmışlar, gelen bütün köpeklerin de akıbeti ayni olmuş. Çok soğukkanlı bir şekilde önce arkasını dönüp sonra birden dönerek altına alıp boğazından ısırıyor, silkelemeye başlıyormuş. Tuttuğu yeri bırakmıyormuş. Kısa zamanda ünü yayıldı yumağın. Teklifler gelmeye başladı, iki koç verenler, üç koç verenler, ondörtlü tabanca ile trampa (değiş) edelim diyenler. Hiçbir teklifi dikkate almadım, bana göre köpek satılmazdı. Biz öyle gördük büyüklerimizden. Yavru iken alırsınız, büyütürsünüz, ölene kadar sizinledir. Büyükbabamın sağlığında emektar bir çoban köpeğimiz vardı kırık tüylü bütün köylüyü tanır yabancıyı anlardı 17 yaşına kadar yaşadı sonra kayboldu.İyi köpek sahibine ölüsünü göstermez derler. Bir yaz boyu Yelimkara Obası´nda, rahmetli Felo Ekrem ve Selahattin Abi ile kaldı Yumak. Her yerden bakmaya gelmişler, dişi köpek getirip çiftleştirenler olmuş. Eylül başı ben üniversiteye geri dönünce bekçim Sadi´ye sürüyle ilgili tam yetki verdim. Ankara´ya döndüm. Bayram tatiline geri geldiğimde ilk işim köye gidip Yumak´ı görmek oldu. Yumak yoktu, Sadi Sivaslı bir tecire Yumak´ı damızlık için verdiğini söyledi. Beynimden vurulmuşa dönmüştüm, bende bir fotoğrafı bile olmayan Yumak artık yoktu. Sadi´ye biraz sitem etsem de olan olmuştu. Yumaksız köyün tadı yoktu, döndüm Ankara´ya. O yıllarda yani 1977-78 yıllarında David Nelson isimli bir Amerikalı Anadolu´da Çoban köpeklerini görmüş, fotoğraflarını çekip köpek literatürüne koymuş, kafaları beyaz olanlara Akbaş, karabaşlı olanlara Karabaş deyip isimlendirmiş Anadolu çoban köpeklerini, kangal ismi halen yok. 1997 yılında T.S.E (Türk Standartları Enstitüsü)ne teklif edilerek, belli özelliklerle tarifler yapılmış zamanın Kangal Kaymakamınca da müracaatı yapılan Kangal çoban köpekleri 2002 yılı Şubat ayında tescillenerek dünyanın her yerinde Kangal çoban köpekleri olarak anılmaya başlanmış. Ordu´da 30 yıldır koyun köpeği yetiştirip satan Meletli İbrahim adı ile anılan bir büyüğümüzle sohbetimizde ?Kangala çok köpek verdim. Hepsi de Ordu´nun eski iri çoban köpekleri. Onlar daha sonra koruyup Kangal ismi ile piyasaya sürdüler? dedi. Yine doksan küsur yaşındaki eski çoban Hoco Mevlüt Amca, -Eskiden Melet´ten, Sivas´tan adamlar gelip bizim köpeklerin eniklerinden (yavru) alırlardı, iyi de para verirlerdi, biz çobanlar ağalara danışmadan satardık. Böyle meşhur olacaklarını bilseydik daha fazla para isterdik.? dedi. Bu konuda canlı kaynakları çoğaltmak mümkün. Halen koyunculuk yapan Melik´in Öner Abi, Meletli Halim, Gallenco Osman,Felo Adnan,Gavur İmamın Tevrat, Rahmetli Mollamaro Durmuş,Gırnatacı Murtaz vs. çobanlık yapan bir sürü insanla bu konuyu konuştum, Kangal´da yaşlı çiftlik sahipleri dahil ,önce biraz inkar eder gibi oldular sonra kabul ettiler. Öyle veya böyle bizim çoban köpeklerimiz bir şekilde tescillenmiş ve artık tüm dünyada Kangal olarak anılır olmuş. Şimdi değerini geç anladığımız çoban köpeklerinin yavrularını çiftliklerde bir yıl önceden ön kayıtla parasını ödeyerek sıraya girerek alabiliyorsunuz. Lüks tatil köylerinde o veya bu partinin yarattığı sonradan görme zenginlerin, demir parmaklıklarla çevrili villalarına bekçilik yaptırmak için alıkoyuyorlar kangalları, sonra adam kapıyor, kangal hapis hayatı yaşadığı kapalı mekânlarda ve sokağa atılıyorlar. Bodrum, Marmaris sokaklarında görebilirsiniz güzelim gösterişli iri kangalları, sokaktan da ilgili belediyece ya itlaf ediliyor ya da geçici bir süre köpek barınaklarına oradan da, hadım edilerek en yakın ormana bırakılıyorlar. Oysa çoban köpeği sürüsü ile yaylaya yakışır. Özgürce kırlarda kurtları kovalayacak, koyunlarını koruyacak, çobanı ile beraber o dağ senin, bu tepe benim gezecek, gür sesi ile havlayarak sürüye ve sahibine cesaretlendirip ?Ben buradayım görevimin başındayım? demek için yaratılmıştır. Yıllar önce Orta Asya´da da aynı görevi yapmıştır ataları, şimdi de aynı görevi yapması gerekmektedir. Zincirlerde, kapalı mekânlarda hapse mahkûm etmeyin çoban köpeklerini. Görevine iade edin. Senede iki defa çiftleşip 58-60 günde yavrulayan çoban köpeklerinin iri vücutlarına göre bakımları kolaydır. Az yemek yiyip çok çalışan işçilerdendir. Çobanlar geceleyin uyumayıp ayı ve kurt tehlikesine karşı uyanık olsun diye köpeklere akşam yal verirler ve yalı (köpek yemeği) sulu verirler. Ordu ve yöresinde yetiştirilen namlı koyun köpekleri, şu anki kangalların atalarının kaderi, koyunculuk yapan eski ağaların, kasketlerini çıkartıp, fötr şapkalarını takarak şehirlere yerleşmeleri ve koyunculuğu bırakmaları ile son bulmuştur. Arta kalan iyi köpekler satılıp geriye kalan nesilde koruma altına alınmayınca Sivas Kangal´a gelen başarılı bir kaymakamın becerisi ile Kangal olarak tescillenerek dünyaya tanıtılmaya başlanmıştır. Çoban köpeğidir aslı koyun köpeğidir. Mekânı dağlardır, yaylalardır, özgürce yaylalarda koşmalıdır. Sürüsünün içine girmeyip zarar vermediğiniz sürece size zarar vermez. Sürünün dışında havlayarak size saldırırsa, onu sert ve kararlı bir sesle azarlayın. Durup size bakacak mahcup olup geri dönecektir. Diğer köpeklerden farklıdır, ağırbaşlıdır, dosttur, arkadaştır, bir başkadır koyun köpeği